Deepfake’i stają się internetową codziennością. W przytoczonej historii z Bradem Pittem oszuści nie musieli nawet wznosić się na wyżyny umiejętności technologicznych. To jednak nie powód, by nabijać się z ofiar. Coraz trudniej odróżnić prawdę od fikcji. — Osobiście poznałem bardzo wykształconą osobę z ogromnym doświadczeniem życiowym i biznesowym w Polsce i za granicą — mówi o jednej z oszukanych ekspert Adam Łabęcki.
Z Adamem Łabęckim, ekspertem ds. cyberbezpieczeństwa i współzałożycielem firmy IDENTT, rozmawia Marta Roels
Marta Roels, Business Insider: Dlaczego deepfake’i, które kiedyś były jedynie ciekawostką technologiczną, stały się tak groźnym narzędziem w życiu codziennym? Czym jest deepfake i dlaczego stwarza zagrożenie, które dotyczy każdego z nas?
Adam Łabęcki, ekspert ds. cyberbezpieczeństwa i współzałożyciel firmy IDENTT: Deepfake jest technologią opartą na sztucznej inteligencji, która pozwala na tworzenie realistycznych, ale fałszywych obrazów, dźwięków albo wideo. Wykorzystuje algorytmy głębokiego uczenia (ang. deep learning), a do manipulacji używa też istniejących materiałów multimedialnych, zmieniając twarze, naśladując głos lub generując całkowicie nowe sceny, które nie miały nigdy miejsca. Najczęściej może być to wykorzystywanie znanej osoby do przekazania jakiejś informacji, której ta osoba nigdy by nie powiedziała, ale to też problem dotyczący zwykłych osób, bo dziś wiemy, że można podszyć się pod każdego. Stworzenie cudzej tożsamości jest dziś banalnie proste – istnieją do tego ogólnodostępne aplikacje i nie trzeba korzystać ze specjalistycznych rozwiązań.
Geneza deepfake’ów miała cel rozrywkowy – pokazanie śmiesznych rzeczy albo też materiałów edukacyjnych, bo możemy je wykorzystać do tego, żeby posłuchać np. Henryka Sienkiewicz czytającego „Potop”. Inny przykład to wywiad dziennikarki stworzonej przez sztuczną inteligencję, która rozmawia z nieżyjącą już Wisławą Szymborską. To może być bardzo interesujące dla odbiorców, ponieważ pozwala zgłębić aspekty literatury poprzez to, jak jej autor o tym opowiada.
Z kolei innym, tym razem negatywnym przykładem, może być prawdopodobne wpłynięcie na wybory na Słowacji w 2023 r., kiedy publikowano na Facebooku informacje głosowe, w których osoby biorące udział w wyborach przekonywały innych, żeby przekupili określone grupy społeczne, by na nich głosować. Okazało się później, że to kłamstwo, ale już po fakcie. To jest aspekt dezinformacyjny.
Kolejnym może być dyskredytacyjny, czyli osłabienie pozycji danej osoby, grupy społecznej czy marki. Można wpływać na innych poprzez pewne masowe przekazywanie szkodliwych albo nieprawdziwych informacji.
Czy mamy na to przykłady z życia?
Jest ich mnóstwo. Ostatnio wykorzystano miłość pewnej Francuzki do Brata Pitta. Ta kobieta „rozmawiała” najpierw z matką aktora, a później z nim samym i przelała mu ogromne pieniądze, bo myślała, że jest ciężko chory i nie ma pieniędzy na leczenie. To nieracjonalne, bo akurat gwiazda Hollywood do biednych nie należy i dlaczego miałby prosić o pomoc akurat swoją fankę we Francji? Problem polega na tym, że to były bardzo proste filmy deepfake’owe, ale tak realistyczne, że ta osoba w nie uwierzyła.
Inna osoba z kolei przelała ogromne pieniądze oszustom, ponieważ uwierzyła, że finansuje powrót z misji wojskowej amerykańskiego żołnierza i zapłaci mu za bilet. To są skrajnie nieracjonalne przypadki, ale coraz częściej deepfake jest używany w bardzo realistycznych sytuacjach.
Jakie są to sytuacje i jaki wpływ mogą one mieć na życie przeciętnego człowieka – od relacji rodzinnych po finanse?
Wykorzystanie deepfake’a w złym celu może mieć ogromny negatywny wpływ społeczny. Wyobraźmy sobie sytuację, że ktoś usłyszy nagranie, w którym dobry kolega wypowiadał się bardzo źle o swoim przyjacielu. Nieważne, że to nieprawda, bo ta osoba widziała i słyszała „prawdziwą osobę”, więc relacje przyjacielskie mogą zostać zachwiane.
To dość lekki przykład, ale wyobraźmy sobie, że młodzież, która korzysta bardzo dużo z internetu, zobaczy spreparowany film ze swoją koleżanką albo kolegą w roli głównej. Oczywiście to nieprawda, ale osoba poszkodowana może się czuć tak upokorzona, że zrobi sobie krzywdę – zwłaszcza w wieku, gdy jest się bardziej wrażliwym na to, co mówią o nas inni. W końcu wszyscy ją „widzieli” i mogą wytykać ją palcami.
Przyjmijmy teraz scenariusz, że taka sytuacja zdarzyła się u osób starszych – żona otrzymuje taki spreparowany film, jak mąż ją zdradza. To ma wpływ na ich małżeństwo i może być źródłem ogromnej tragedii.
Prostsze mogą być też wyłudzenia „na wnuczka”, ponieważ ktoś dzwoni albo wysyła film do osoby bliskiej i prosi o pomoc, bo jest „w kłopotach”. W takich chwilach działają emocje i bardzo łatwo jest kogoś oszukać, gdyż każda babcia zapewne chciałaby pomóc swojemu wnukowi.
(…)
Jak zwykli ludzie mogą bronić się przed tym zjawiskiem? Na co powinni zwracać uwagę?
Elementarną zasadą cyberbezpieczeństwa jest nieklikanie w nieznane linki, niepodawanie dalej łańcuszków itd. Najważniejsza jest zasada ograniczonego zaufania. Jeśli dzwoni do mnie ktoś z rodziny i prosi o rzeczy, o które jeszcze nigdy w życiu nie prosił, to spróbujmy rozłączyć się i oddzwonić do takiej osoby. Nie wierzmy we wszystko, co zobaczymy i usłyszymy. Dobrą metodą jest, aby zapytać o informację, którą znamy tylko my – np. jaki jest jej ulubiony owoc. Pamiętajmy o tym, że dostajemy czasami maile z banku albo łudząco podobne linki do oryginalnej strony. Teraz już nie jest wyznacznikiem, czy jest to https, bo to też jest już fałszowane. Czasami przecinek, a czasami jedna litera wygląda inaczej. Pamiętajmy również, że z banku nie wysyłają nam linków i nie każą robić przelewów po kliknięciu.
(…)
Cała rozmowa dostępna jest TUTAJ.
