Niewiele rzeczy w branży jest obecnie omawianych tak intensywnie, jak potencjalny zakaz dotyczący PFAS. Takie rozporządzenie miałoby wpływ na wiele produktów z tworzyw sztucznych.
Rozmowa z menadżerem Grupy SKZ, dr Andreasem Köppelem
Czym dokładnie są PFAS i dlaczego należy ich zakazać?
Dr Andreas Köppel: PFAS to skrót oznaczający perfluorowane i polifluorowane substancje alkilowe. Zasadniczo są to związki organiczne, w których atomy wodoru są częściowo (polifluorowane) lub całkowicie (perfluorowane) zastąpione atomami fluoru. Szacuje się, że cała grupa PFAS obejmuje ponad 10 000 substancji, od gazów i cieczy po fluorowane tworzywa sztuczne, takie jak politetrafluoroetylen (PTFE). PFAS nie występują naturalnie, są wytwarzane przez człowieka i są produkowane na skalę przemysłową od lat czterdziestych XX wieku.
Ogromna zaleta PFAS, czyli bardzo silnego połączenia chemicznego fluoru i węgla, jest jednocześnie największym wyzwaniem. Ze względu na wysoką stabilność PFAS są bardzo długowieczne, nie rozkładają się i dlatego kumulują się w środowisku, u ludzi i innych organizmów. Jest to szczególnie problematyczne, ponieważ podejrzewa się, że niektóre PFAS są rakotwórcze i powodują zaburzenia tarczycy. Istnieją również powiązania z zaburzeniami rozwoju neurologicznego i problemami z płodnością. Ze względu na te zagrożenia należy zakazać stosowania PFAS.
Gdzie faktycznie wykorzystuje się PFAS w tworzywach sztucznych? Dlaczego są tam używane? Czy są alternatywy?
Köppel: PFAS charakteryzują się tym, że są odporne na wodę, tłuszcz i brud, a także są bardzo stabilne chemicznie i termicznie. Nieobce są nam typowe zastosowania codziennego użytku, takie jak patelnie pokryte teflonem, powlekana odzież outdoorowa czy opakowania jednorazowe, a także różnorodne kosmetyki. Ze względu na szczególnie wysoką odporność chemiczną, wysokowydajne tworzywa sztuczne, takie jak PTFE, PVDF czy FFKM, znajdują zastosowanie w postaci zaworów, uszczelek i węży w zastosowaniach przemysłowych mających kontakt z agresywnymi mediami lub jako materiały membranowe do ogniw paliwowych.
W niektórych przypadkach możliwe są alternatywy, zwłaszcza tam, gdzie można zaakceptować kompromisy w działaniu, np. nić dentystyczna. W przypadku opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością ryzyko bezpośredniego wejścia do łańcucha żywnościowego jest większe niż dodatkowe korzyści. Szczerze mówiąc, zakazy rzeczywiście mają tutaj sens. Znacznie trudniej jest znaleźć alternatywne materiały dla tworzyw sztucznych o wysokich parametrach. Trzeba bardzo uważnie przyjrzeć się profilowi wymagań i go ocenić.
Jaki jest aktualny stan dotyczący zakazu?
Köppel: Przygotowano drugi projekt ustawy i przeprowadzono już konsultacje społeczne w celu zebrania informacji na temat stosowania PFAS oraz oceny potencjalnego ryzyka i korzyści. Można założyć, że będzie zakaz. Pytanie tylko, w jakim stopniu zostanie to zrealizowane. W przypadku całkowitego zakazu, który spodziewany jest najwcześniej w 2026 roku, dla firm obowiązywać będą okresy przejściowe trwające od półtora do trzynastu i pół roku. Dlatego warto już teraz zacząć myśleć o możliwych materialnych alternatywach.
Kierujesz grupą rozwoju materiałów w SKZ. Jak bardzo jesteś tutaj aktywny?
Köppel: Zajmujemy się zasadniczo wszystkimi tworzywami sztucznymi i dodatkami, oczywiście problemem jest także PFAS. Mamy już kontakt z wieloma klientami w sprawie poszukiwania i rozwoju materiałów alternatywnych. Liczba zapytań stale rośnie. Opracowaliśmy kurs, który zapewnia narzędzia do wyszukiwania alternatywnych materiałów. Oferujemy również kilka warsztatów online, które pomogą Ci zrozumieć aktualny stan prawny i potencjalne konsekwencje zakazu.
